Elipse
Powrót

Szkice

11.01.2016

Scena Czytana, jesień 2015. Podsumowanie projektu

autor: Krzysztof Cicheński

W październiku i listopadzie 2015 roku odbyły się kolejne, adresowane już do młodzieży, spotkania ze Sceną Czytaną – projektem Centrum Sztuki Dziecka realizowanym ostatnio na Scenie Wspólnej w Poznaniu, w ramach którego publiczność poznaje nowe sztuki teatralne w ich wersji czytanej przez zawodowych aktorów. Po każdej prezentacji odbywają się dyskusje wokół tematyki zaproponowanych dramatów z powodzeniem angażujące widzów-słuchaczy.

To doświadczenie dramatyczno-teatralne w swej minimalistycznej formie skutecznie przyciąga młodych odbiorców. Jesienna edycja była tego potwierdzeniem i jednocześnie próbą poszukiwania nowych możliwości czynnego wniknięcia w problematykę poruszaną w sztukach teatralnych oraz w samą konwencję dramatu – dramatycznego rozwiązywania konfliktów i budowania scenicznej wypowiedzi w relacji z postaciami i widownią. Pierwsze dwa spotkania miały podobny charakter do wszystkich poprzednich, jednak podczas trzeciego, listopadowego, organizatorzy oddali scenę młodzieży.

„Nina i Paul”, sztuka Thilo Refferta, opowiada historię pierwszej miłości tytułowych bohaterów zrodzonej z przyjaźni, wspólnych przeżyć i nieśmiałych zbliżeń. Te doświadczenia staną się z czasem jednymi z najważniejszych wspomnień z dzieciństwa, a także pierwszym krokiem w dorosłość. Być może po raz pierwszy na Scenie Czytanej pojawił się taki tekst. Autor nie zwraca bowiem uwagi na konkretny problem społeczny czy tożsamościowy, związany z dorastaniem, który przejawia się w formie buntu, konfliktu czy zmagania z rzeczywistością. Fabuła wydaje się wręcz przygodowa, a całość zarysowuje sielankowy obraz pogodnego przechodzenia z dzieciństwa w młodość. Podczas dyskusji słuchacze zwrócili jednak uwagę na konieczność pielęgnowania w sobie dobrych wspomnień z dzieciństwa, kolekcjonowania doświadczeń, które mogą stać się fundamentem wrażliwości i postawy wobec świata. Czytanie uruchomiło w każdym z nich indywidualny proces przypominania sobie własnych, podobnych sytuacji. Być może dla niektórych stało się okazją do spojrzenia po raz pierwszy z dystansu na siebie i to, co już się przeżyło, a ta perspektywa jest niezwykle istotna w poszukiwaniu odpowiedzi na podstawowe pytanie każdego człowieka, także nastolatka – „kim jestem?”.

„Januszek idzie na dyskotekę” Sebastiana Równego to krótka relacja z kilku dni życia nastoletniego everymana. Januszek niczym szczególnym się nie wyróżnia i nie za bardzo mu na tym zależy. Być może jego charakterystyczną cechą jest brak indywidualnej motywacji i angażowania się w życie. Z relacji z rodziną, nauczycielką czy rówieśnikami wynikają banalne sytuacje domowe i szkolne, których głównym tematem jest szkolna dyskoteka i próba poderwania Januszka przez koleżanki. Bohater jest popychany do działania, robi wszystko tak, jak podpowiadają mu inni, z rozpędu i zarazem w pełni zrezygnowany. Obecność narratora, który prezentuje fabułę na scenie, wprowadza jednak pewien dystans. Komizm sytuacyjny skutecznie wprawia słuchaczy w stan rozbawienia, niekiedy prowokuje wybuchy śmiechu wynikające z rozpoznania stereotypowych motywów z życia codziennego nastolatków, które pokazane są w krzywym zwierciadle. To proste utożsamienie i metateatralne przymrużenie oka pozwala być może uruchomić nową perspektywę poznawczą ukazującą jednostkę – młodego człowieka złapanego w sieć relacji determinujących jego życie. Narrator opisujący tę groteskową rzeczywistość, w ramach której przedstawiona historia pozbawiona jest pointy, staje się głównym bohaterem – to jego postawę przyjęli słuchacze tego czytania.

Ostatnie, listopadowe spotkanie ze Sceną Czytaną było wydarzeniem szczególnym. Po pierwsze, było realizacją eksperymentalnego projektu wydawniczego, jakim jest specjalny zeszyt „Nowych Sztuk dla Dzieci i Młodzieży”, zatytułowany „Nowe Sztuki Młodzieży dla Młodzieży”. Zawiera on teksty napisane przez nastoletnich autorów na organizowany przez Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu w latach 2013-2015 konkurs na miniaturę teatralną. Spośród opublikowanych tekstów na Scenie Czytanej pojawiły się: „48 godzin na dobę” Zuzanny Bućko, „Przystanek” Moniki Prokulewicz, „888 dni bycia pomnikiem” Zuzanny Ciosmak oraz „Możesz umrzeć w butach, które masz na sobie” Lidii Karbowskiej, a także nowy tekst, napisany przez Zuzannę Jezierską z Klubu przy Wspólnej, zatytułowany „Facebook”. Niektóre z nich były już prezentowane wcześniej w ramach Sceny Czytanej, tym razem jednak – i to jest drugi oraz najważniejszy argument, by uznać to wydarzenie za szczególne – teksty zostały przygotowane i zaprezentowane na scenie przez młodzież licealną, członków wspomnianego Klubu. Od strony reżyserskiej nad całością czuwała aktorka poznańskiego Teatru Nowego Dorota Abbe. Ten artystyczno-edukacyjny projekt pozwolił młodym ludziom wejść w problematykę wybranych sztuk znacznie głębiej niż w przypadku, gdy jako widownia śledzą teksty czytane przez aktorów. Nastoletni aktorzy doskonale odnaleźli siebie w postaciach i sytuacjach wykreowanych przez autorów będących ich rówieśnikami. Ta bliskość pisarzy i wykonawców w wyrażaniu własnej wrażliwości poprzez język i uczucia sprawiła, że z jednej strony mówili oni ze sceny w swoim imieniu, z drugiej jednak potrafili zachować racjonalny dystans. Myślę jednak, że najciekawsze w tym eksperymencie były reakcje rodziców, którzy przyszli na spektakl. Zobaczyli oni na scenie dojrzałych, świadomych ludzi, którzy mają własne zdanie, własny stosunek do rzeczywistości i odwagę, by o tym mówić. Wielu było tym wręcz zdziwionych. Prezentacja tych miniatur zadziałała więc pozytywnie na obie strony teatralnej czwartej ściany. W trakcie dyskusji, którą później prowadziłem, dało się odczuć, że teatr stał się alternatywną formą komunikacji miedzy nastolatkami i dorosłymi. Być może to, o czym nie rozmawia się w domu otwarcie, powodując niekiedy brak wzajemnego zrozumienia, udało się przemycić w tej prezentacji – zdawali się to potwierdzać zarówno widzowie jak i uczestnicy.

Jesienna edycja Sceny Czytanej w sezonie artystycznym 2015/2016 z jednej strony potwierdziła swój status projektu potrzebnego i dobrze ocenianego przez młodzież, która odwiedza Scenę Wspólną regularnie i z zaangażowaniem bierze udział w dyskusjach na tematy poruszane w sztukach. Z drugiej strony ta sprawdzona już od dziesięciu lat przez CSD w Poznaniu formuła czytań dramatów, niekiedy wspomaganych prostymi chwytami teatralnymi, dzięki otwartości prowadzących projekt Zbigniewa Rudzińskiego i Izabelli Nowackiej wciąż zaskakuje i dostarcza nowych doświadczeń. Wszelkiego rodzaju eksperymenty wokół spotkań gimnazjalistów i licealistów z dramaturgią pisaną dla nich, a czasem także przez nich samych, wciąż przynoszą wiele cennych spostrzeżeń zarówno dla odbiorców jak i samych twórców zaangażowanych w Scenę Czytaną.

Od redakcji:

Jesienne prezentacje najnowszych sztuk teatralnych rozpoczęło 21 września czytanie sztuki Maliny Prześlugi „A morze nie”, utworu nagrodzonego w ostatniej, 26. edycji konkursu dramatopisarskiego organizowanego przez Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu. Czytanie tego, kierowanego do dzieci od 8 lat, tekstu o niezwykłej przyjaźni Bałwana i Marchewki wspaniale przygotowała i brawurowo wykonała Irena Dudzińska wraz z Izabellą Nowacką, Piotrem Dąbrowskim, aktorem Teatru Polskiego w Poznaniu, oraz Arturem Romańskim, aktorem poznańskiego Teatru Animacji. Rozmowę z dziećmi o bohaterach tej historii przeprowadziła Katarzyna Grajewska.

Czytaj inne

Nic o nas bez nas

13.03.2024

O głosie dziecka w teatrze dla młodej widowni oraz sposobach pracy z dziećmi podczas realizacji spektakli pisze Katarzyna Lemańska.

Czytaj dalej

Od okresu melodii do okresu wyrazu – o komunikacji niewerbalnej z małymi odbiorcami i metodach tworzenia spektakli dla najnajów

28.12.2023

„Projekty artystyczne z użyciem czy to znaków polskiego języka migowego, opatentowanych metod takich jak bobomigi Danuty Mikulskiej, czy po prostu naturalnych znaków i gestów służą wspieraniu i budowaniu komunikacji autentycznej, spotkaniu twarzą w twarz, oraz zwracają uwagę na negatywne skutki popularyzacji komunikacji cyfrowej”.

Czytaj dalej

Jak pisać z młodzieżą, a nie tylko dla młodzieży? – case study z pisania sztuki „Wychowanie Fizyczne”.

14.12.2023

„Do każdej wyprawy należy się przygotować. Myślę, że do wyprawy mającej służyć researchowi do pisania sztuki – szczególnie”.

Czytaj dalej

Czy dzieci i wilki uratują świat? Relacje „istot głęboko czujących” w dramatopisarstwie Katarzyny Matwiejczuk dla młodej widowni

21.04.2023

„Katarzyna Matwiejczuk proponuje namysł nad ekologią głęboką, której przedstawicielami są dzieci. W przeciwieństwie do zwolenników ekologii płytkiej, świadomych realnych przecież zagrożeń ekologicznych, bohaterowie opisanych sztuk nie szukają doraźnych rozwiązań […]”.

Czytaj dalej

Niedorosłe dorosłości. Co o czasie, przemijaniu oraz dojrzewaniu mówią Pourveur, Park i Bukowski?

27.03.2023

O refleksji nad subiektywnością czasu i odkrywaniem siebie w różnych okresach życia w dramatach Pourvera, Parka i Bukowskiego.

Czytaj dalej

Poszukiwanie samej siebie. Strategie reprezentacji bohaterów w teatrze dla młodzieży

16.02.2023

„Teatr dla młodzieży musi spełnić oczekiwania jednej z najbardziej wymagających grup odbiorczych. Jak ciekawie przedstawić postawy światopoglądowe młodych bohaterów?”

Czytaj dalej

Nowy język. PJM w spektaklach dla dzieci

29.06.2022

Krytyczka Katarzyna Lemańska analizuje wykorzystanie polskiego języka migowego w najnowszej dramaturgii dla młodych odbiorców i odbiorczyń. Jak osoby tworzące sztukę performatywną dopasowują się do potrzeb zróżnicowanej widowni?

Czytaj dalej

Co będziesz robił w sąsiedniej celi? – kilka subiektywnych myśli o tym, jak się rozwijać jako autor lub autorka sztuk dla młodej widowni w Polsce

21.02.2022

Jak się rozwijać jako autor lub autorka sztuk dla młodego widza? W jaki sposób doskonalić warsztat? Gdzie szukać inspiracji i tematów? A przede wszystkim – jak dotrzeć na teatralne sceny?

Czytaj dalej

Wycofać się i przeczekać. Hikikomori jako strategia przetrwania?

29.12.2021

Radykalną formą odosobnienia jako sposobu życia i zarazem metodą radzenia sobie z problemami jest hikikomori. Zjawisko to stało się głównym tematem sztuki Holgera Schobera, która ukazała się w 31. zeszycie „Nowych Sztuk dla Dzieci i Młodzieży”. Dzieło austriackiego autora udowadnia, że współczesna dramaturgia przeznaczona dla młodej widowni nie stroni od tematyki zaangażowanej społecznie, antycypując szerzej nieznany problem socjologiczny, polegający na rewolucyjnym podważeniu dotychczasowych praktyk współbycia z innymi.

Czytaj dalej

O empatii w dramatach dla młodzieży. Przegląd

03.06.2020

Empatyzowanie z postaciami umożliwia podobieństwo przedstawionych w dramacie relacji między bohaterami czy trudnych decyzji do sytuacji, z jakimi spotykają się młodzi ludzie. W ten sposób postaci stają się reprezentantami młodych widzów, ale również ich potencjalnymi znajomymi, przyjaciółmi, odbiciem osób spotykanych w realnym życiu.

Czytaj dalej